Farsça, Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan ve İran, Afganistan, Tacikistan, Özbekistan ve Basra Körfezi ülkeleri tarafından kullanılan bir dildir. Antik Pers dilinden türeyen Farsça, Pers İmparatorluğu yıkıldıktan sonraki dönemde (Eski Farsça, Orta Farsça, Klasik Farsça, Çağdaş Farsça) büyük değişimler yaşayarak günümüzde konuşulan Çağdaş Farsça halini almıştır.
İslamiyetin kültür dillerinden birisi olan Farsça ile yazılmış olan bir örnek: Edep Gazeli, Mevlana
Çağdaş Farsçanın farklı bölgelerde kullanılan versiyonları ise
- İran’da kullanılan Çağdaş Farsça,
- Afganistan, Özbekistan ve Pakistan’da kullanılan Farsça (Darice),
- Tacikistan, Özbekistan ve Rusya’da kullanılan Farsça (Tacikçe) olarak 3’e ayrılabilir.
Farsça ve Kullanıldığı Bölgeler Hakkındaki Çeşitli Bilgiler
Yüzlerce yıl boyunca Orta Asya, Kafkasya ve Anadolu’daki Türk dilleri de dâhil olmak üzere Orta Asya, Güney Asya ve Ortadoğu dillerini etkileyen, bu bölgelerde büyük önem taşıyan bir kültür dili olarak kabul edilen Farsça, günümüzde eskiden olduğu kadar yaygın değildir ama yine de geniş bir coğrafyada kullanılır. İran, Afganistan, Tacikistan ve Özbekistan’da yaşayan 100 milyon kişinin ana dillerinin Farsça olduğu bilinmektedir. Yaklaşık aynı miktardaki kişi de (Hindistan ve Pakistan başta olmak üzere) birçok farklı ülkede yaşamalarına rağmen Farsçayı kullanmaktadırlar. Kısacası M.Ö.1000’li yıllardan beri Asya’yı önemli ölçüde etkileyen Farsça, İslamiyetin kabul edildiği dönemlerden günümüze kadar geçen sürede de önemli bir kültür ve günlük konuşma dili olarak kullanılmaya devam etmiştir.
Fars Alfabesi ile yazılmış olan başka bir metin: Pendname
İslam Dünyası’nın Arapçadan sonraki ikinci kültür dili olan Farsça, İslamiyetin yayıldığı yüzyıllar boyunca Asyanın geniş coğrafyasının önemli bir bölümünde kültür ve edebiyat dili olarak kullanılmıştır. 2006 yılında UNESCO’ya ‘Uluslararası Ana Dil’ statüsüne alınması önerilen Farsça, İran ve Afganistan’da Arap Alfabesinden türetilen Fars Alfabesiyle, Tacikistan’da ise Kiril Alfabesi kökenli Tacik Alfabesi ile yazılı hale getirilmektedir.
Fars Alfabesi
Arap Alfabesi temel alınarak oluşturulan Fars Alfabesi, 32 harften oluşan bir yazı sistemidir. Osmanlı Alfabesi de kökeni Arap Alfabesi olarak bilinen bir yazı sistemi olmasına rağmen, Fars Alfabesi temel alınarak oluşturulan bir alfabedir. Yani Fars Alfabesi İslam dininin Asya’da yayılmaya başlamasıyla birlikte dünyanın en önemli alfabeleri arasına girmiş olan bir alfabedir. Özellikle Moğolların İran’ı işgal ettikleri dönemde Asya’da hızlı bir şekilde yaygınlaşan Farsça ve Fars Alfabesi, örneğin 18. Yüzyıla kadar Hindistan mahkemelerinde kullanılan resmi dil/alfabe konumunda bulunuyorlardı. Osmanlı döneminde kültür dili olarak da yaygınlaşan Farsçanın ve dolayısıyla Fars Alfabesinin kullanıldığı coğrafya özellikle Asya’da Müslüman nüfusun yaygınlaştığı çok geniş bir bölge haline gelmişti.
Arapça ya da Osmanlıca okuyabilen kişiler zorluk çekmeden Fars Alfabesi ile yazılan metinleri de okuyabilirler. Ama metinleri anlayabilmek için Farsça öğrenmek gerekecektir.
Çok önemli bir dil olarak kabul edilen Farsçanın yazılması için kullanılan Fars Alfabesi, Arap Alfabesine Farsçadaki bazı sesleri karşılaması amaçlanan ‘ژ ,چ ,پ ve گ’ harflerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur. Fars Alfabesinde bulunan 32 harf, kelimenin sonunda, başında, ortasında ya da yalnız olarak kullanılmalarına göre hafif şekil değişikliklerine uğrayarak yazılırlar.
Türetilmiş sözcükler açısından çok zengin bir dil olan Farsça, Arapçada olduğu gibi sağdan sola doğru yazılmaktadır. Ama Fars Alfabesinde yer alan harflerle oluşturulan metinler sağdan sola doğru yazılırken, sayılar soldan sağa doğru yazılır ve okunurlar.
Farsça ve kullanılan yazı sistemi konusundaki bir diğer önemli bilgi ise bu dilin 1967 yılında Birleşmiş Milletlerin resmi esasına dayanan Latin Alfabesi işle yazılmasının İran devleti tarafından kabul edilmiş olmasıdır. Ama ülkede gerçekleşen İslam Devrimi sonrasında Latin Alfabesinin sadece yer isimleri için kullanılması uygulamasına gidilmiştir. Yani Fars Alfabesi ile yazılan Farsçanın Latin Alfabesini kullanan diller arasına katılmasını engelleyen olay, ülkede gerçekleşen ve İslam Cumhuriyeti kurulmasıyla sonuçlanan İran İslam Devrimi olmuştur.
(No Ratings Yet)
Loading...