Kart alfabesi olarak isimlendirilen alfabe, Gürcüce tek yazılı dil olarak bilinen Kartça’nın yazılması için kullanılan alfabedir. Bu nedenle bir diğer adı da Gürcü alfabesi olarak bilinmektedir. Gürcistan’ın resmi alfabesi olan Kart alfabesi, Gürcücenin yanı sıra diğer Güney Kafkas dillerini yazılı hale getirmek için kullanılan bir alfabedir. Dünyada kullanılmakta olan temel 14 yazı sisteminden birisi olarak bilinmektedir. Kart alfabesi 33 harften oluşmaktadır. Bu harflerin 5 tanesi ünlü harflerdir. Günümüzde Gürcüce başta olmak üzere Megrelce, Svanca ve Lazca gibi dillerin yazılmasında kullanılmıştır. Tarihte ise Dağıstan’da bulunan Avarlar tarafından ve yüzlerce yıl boyunca (16.yüzyıla kadar) Avar dilini yazılı hale getirmek amacıyla, 1940’lı yıllarda Osetçe yazmak için ve 1937-1954 arasında Abhazca yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde Gürcüce sesleri karşılamak amacıyla kullanılan ve Latin alfabesine dayanarak geliştirilen bir yazı sistemi de kullanılmaktadır.
Gürcü ya da Kart alfabesinin 3 farklı biçimde kullanıldığı görülür. Ama aslında farklı alfabeler değillerdir. Tek farkları harflerin değişik biçimlerde yazılmasıdır. Bu 3 sistem şu şekilde sıralanabilir:
- Mrgvlovani alfabesi: Alfabenin gelişmesini sağlayan I.Parnavaz zamanında yani 3.yüzyıl civarında ortaya çıktığı düşünülen yazı sistemidir. Asomtavruli olarak da adlandırılır. Bu kelime ‘başlık harfleri’ anlamına gelmiştir. Bunun nedeni ise Mrgvlovani alfabesinin kullanımına 11.yüzyılda son verilmesine rağmen, başlıkları yazmak için kullanılmaya devam edilmesidir.
- Nushuri alfabesi: 9.yüzyılda ortaya çıkan bu yazı sistemi, ortadan kalkıncaya kadar Mrgvlovani alfabesi ile birlikte ve sonrasında ortaya çıkan Mhedruli alfabesi ile birlikte kullanılmıştır. Günümüzde kilise tarafından kullanılmaya devam eden, dini metinlerin ve dini etkinliklerin kaydedilmesinde kullanılan alfabedir.
- Mhedruli alfabesi: 10.yüzyıl sonrasında kullanılmaya başlanmıştır. Genelde resmi yazışmalarda ve özellikle askeri yazışmalarda kullanıldı. Mhedruli kelimesi de Gürcüce ‘askeri’ anlamına gelen bir kelimedir.
Gürcü alfabesini geliştiren, gelişmesini sağlayan kişi ise tarihçilere göre Kral I. Parnavaz’dır. Bu alfabenin ortaya çıktığı tarih olarak ise M.S. 3. yüzyıl ile M.S. 4. Yüzyıl arasındaki zaman dilimi gösterilmektedir. Eski Gürcüce bugün de anlaşılabildiği için en eskisi M.S. 5. Yüzyıldan kalmış olan metinler kolayca okunabilmektedir. Filistinde yer alan bir Gürcü Manastırında bulunmuş olan ve 433 yılına ait olduğu saptanan dört tane yazıt, Mrglovani alfabesiyle yazılmış olan en eski tarihli örneklerdir. Gürcistan’daki Bolnisi manastırında bulunan yazıtlar da Asomtavruli yazısıyla yazılmıştır ve aynı yüzyılın sonlarına aittir.
33 harfli Kart alfabesi
Eski Gürcüce bugün de anlaşılabilir ama daha önceden kullanılmakta olan alfabedeki harf sayısı daha fazladır. Daha önce kullanılan Kart alfabesinde yani Gürcü alfabesinde 38 harf bulunmaktaydı. 19. Yüzyılda yapılan değişiklikle alfabedeki bazı harfler çıkartıldı ve alfabe basitleştirildi. Günümüzde kullanılan Gürcü alfabesinde 33 harf bulunmaktadır.
Gürcistan’da daha önce yaşayan topluluklar ise farklı alfabeler kullanmıştır. Çok eski çağlardan beri önemli bir yerleşim bölgesi ve kültür bölgesi olarak kullanılan Gürcistan’da yaşayan topluluklar kendi dillerini ve buna uygun alfabeleri kullanmışlardır. Şu andaki Gürcüce ve Kart Alfabesi ise Gürcistan’ın yanı sıra Türkiye, Azerbaycan, İran gibi ülkelerde yaşayan Gürcüler tarafından da kullanılmaktadır. Hatta ülkemizde de olduğu gibi Gürcüce yayın yapan gazeteleri veya dergileri bulunmaktadır.
(No Ratings Yet)
Loading...