Tuvaca olarak bilinen dil, Rusya Federasyonu’na bağlı olan özerk Tuva Cumhuriyetinde yaşayan 250 bin kişi ve Moğolistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Kazakistan’da yaşayan 30 bin kişi civarındaki topluluklar tarafından konuşulan bir dildir. Tuva Türkçesi olarak da isimlendirilen bu dil, Sayan dilleri grubunda yer alan Türk yazı dillerinden birisi durumunda bulunmaktadır.
Tuva Cumhuriyeti, Güney Sibirya’da bulunan ve Türk nüfusun yoğunluğunun etrafındaki diğer Cumhuriyetlerden daha fazla olduğu gözlemlenen bir devlettir. Tıva Cumhuriyeti olarak da bilinir. Bunun nedeni ise Türkçe’deki küçük sesli uyumudur. Zaten Tuva Cumhuriyeti’nde yaşayan halk da kendilerini Tıva olarak isimlendirmektedir. 170 bin km2 olan ülkede 300 bin civarında kişi yaşamaktadır. Bu nüfusun yaklaşık 80’ini Tuva Türkleri oluşturmaktadır. Ama son 20 yıldaki nüfus verilerine bakarak nüfusun artış göstermediği aksine azalmakta olduğu görülmektedir. Dolayısıyla Tuva Türkçesinin de ilerleyen dönemlerde yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalacak olan bir dil olduğu düşünülebilir. Her durumda Tuva Türkçesi ile yapılan kayıtlar ve tabi ki dili yazılı hale getirmek için kullanılan Tuva alfabesi yani şu anda Kiril Alfabesi çok önemli araçlar olarak kabul edilmelidir.
Tuvaca yazmak için Göktürk alfabesi ve Uygur alfabesi kullanılmıştır. Göktürk alfabesi, Tuva Cumhuriyeti’nin milli alfabesi olarak bilinir. 1930’lu yıllara kadar Uygur alfabesi ile yazılan Tuvaca, Cumhuriyetin bağımsızlığını elde ettiği kısa bir dönem içinde Latin alfabesini, Latin harflerini kullanarak yazılmıştır. 1943 yılında ise Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin zor kullanması, baskısı ile Rus Kiril Alfabesinden uyarlanan Kiril Alfabesi ile yazılmaya başlanmıştır. Bu alfabe Rus Kiril Alfabesinden sapmamak kaydıyla ama Tuvacada bulunan ‘ö, ü, ñ (ng)’ seslerinin, harflerinin eklenmesi ile oluşturulmuş olan bir alfabedir.
Farklı Türk Cumhuriyetlerinde kullanılan Kiril alfabeleri tamamen aynı olmasa da büyük benzerlik taşırlar.
Tuva dilinin özellikleri arasında iki ünlü harfin arka arkaya gelmesi gibi özellikler vardır. Tuva dili ve Tuva Alfabesi tam olarak aynı olmasa bile Kazakistan Alfabesi, Hakasya Alfabesi, Yakutistan Alfabesi gibi alfabeler ve diller ile büyük benzerlik taşır. Ayrıca yaklaşık 3 bin kişi tarafından konuşulan Şorca ya da Şor Türkçesi konuşan bir kişi ile Tuvaca konuşan bir kişi tercümana ihtiyaç duymadan anlaşabilirler. Şorca ya da Şor Türkçesi olarak bilinen dil Tatarca ile Tuva Türkçesi arasında yer alan bir dildir ve yine Kiril alfabesi ile yazılmaktadır.
Tuva dili ve Tuva kültürü Moğollardan etkilenmiş olan bir dil ve kültürdür. Zaten şu anda kullanılan Kiril Alfabesi ve kısa bir süre kullandıkları Latin alfabesi öncesinde kullanılan Uygur alfabesi de Moğollardan alınmıştır. Zaten Soğd kökenli olan Uygur alfabesi de Uygur Türklerinden Moğollara geçmiştir. Dolayısıyla Tuva Türkçesinin son 80 yıl haricinde Turan coğrafyası olarak bilinen bölgede kullanılan Türk alfabelerini kullandığını söylemek yanlış olmayacaktır.
(No Ratings Yet)
Loading...