Zaza halkı, genellikle Türkiye’nin doğu bölgelerinde yani Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan bir halktır. Zazaca olarak isimlendirilen dili konuşurlar. Bu dil Hint-Avrupa dil ailesinin alt grubu olan İran dilleri içinde yer alan bir dildir. Zaza dilinin fonetik kurallarına uygun olarak kullanılan alfabe ise Zaza alfabesi olarak bilinmektedir. Bu alfabe 32 temel harften meydana gelmektedir. Bu harflerin 8 tanesi ünlü, 24 tanesi ise ünsüz harflerdir.
Bu alfabe Zazaca’nın temel iki lehçesi olan Kuzey lehçesine ve Güney lehçesine uygun bir alfabedir. Bu iki lehçe de kendi içlerinde farklı lehçelere ayrılmaktadır. Ama Zaza dilinin fonolojik sistemine uygun olarak geliştirilmiş olan bu alfabe, Zazaca yazmak için kullanılabilecek en uygun alfabedir. Yabancı dillerden alınan sesler ya da harfler Zazaca’nın yazılı hale getirilmesini ve telaffuz edilmesini zorlaştırdığı için en uygun alfabenin Zaza alfabesi olarak nitelendirilen alfabe olduğunu söylemek gerekir.
Alfabedeki harflerin bir kısmı aynı Türkçe’de olduğu gibi tellaffuz edilirken, bazı harflerin söylenişi farklıdır.
Zaza alfabesinde bulunan 32 harf ‘a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, ş, t, u, ü, v, w, x, y, z’ olarak gösterilebilir. Bunlardan 27 tanesi Türkçe alfabe ile aynı harflerdir ve bunlardan 23 tanesi aynı Türkçe’de olduğu gibi telaffuz edilmektedir. Zaza alfabesinde Türk alfabesinden farklı olarak ê, ğ, q, w, x, sesleri yer almaktadır. ‘Ğ, ğ’ harfi ya da sesi Türkçedekinden farklı olduğu için alfabenin farklı harfleri arasında kabul edilebilir. Ayrıca Türk alfabesinde bulunan ‘ö, Ö’ harfi de Zaza Alfabesinde yer almamaktadır. ‘Ğ, ğ’ harfinin telaffuzunun farklı olması gibi ‘C, c’ ve ‘Ç, ç’ harfleri de farklı biçimde telaffuz edilir, bu harflerin Zaza dilindeki sesleri Türkçedeki kullanımlarından farklıdır. Bu durumda Zaza alfabesinde olan ama Türk alfabesinde yer almayan seslerin ve bunlara karşılık gelen harflerin ‘Q-q, W-w, X-x, Ê- ê’ harfleri olduğu söylenebilir. Ayrıca Zaza dilinde bulunan bazı sesleri de tek harfle karşılamak mümkün değildir. Çeşitli harflerin kombinasyonu ile yazılan bu seslere ‘çh, ph, kh, th ve rr’ gibi sesler örnek olarak gösterilebilir.
Farklı olan seslerden, harflerden birisi olan ‘c’ harfi aynı şekilde yazılır. Ama bazı durumlarda (dz-) olarak telaffuz edilir. Benzer şekilde ‘ç’ hafi de Türkçe alfabede olduğu gibi yazılır. Ama örneğin kalın seslerden önce (ts-) olarak telaffuz edilir.
Sonuç olarak Zaza alfabesi ile Türk alfabesi birbirinden çok farklı değildir. Zazalar genetik olarak Kürt topluluklarına yakın olsalar da Kürt olarak nitelendirilemezler. Bu nedenle Zaza halkı ve Zaza dili farklı bir kategori içinde değerlendirilmelidir. Zazaca ve Kürtçe İran dillerinin farklı alt gruplarında yer alan dillerdir. Ama Zazaların büyük bir çoğunluğunu kendilerini Kürt olarak tanımlamaktadır. Topluluğun etnik kökeni ne olursa olsun, Zazaca UNESCO tarafından yok olmakta olan diller arasında değerlendirilen bir dildir.
(No Ratings Yet)
Loading...